اوستا و گات ها

اوستا بی گمان ارزشمندترین اثر نوشته شده در ایران باستان است و آگاهی های سودمندی از اندیشه، دین، اسطوره و دانش های گوناگون ایران باستان را به ما رسانده است. واژه اوستا را برخی به معنی پایه و بنیان، برخی دیگربه معنی دانش و آگاهی دانستند. کتاب اوستا در بردارنده مطالب دینی، آیینی، تاریخی، فرهنگی، ستاره شناسی، پزشکی و.... است 1 . اوستای کنونی 5 بخش دارد: یسنا، یشت ها، ویسپرد،وندیداد و خرداوستا.

یسنا:

مهمترین بخش اوستا یسنا نام دارد. این واژه در اوستا به صورت یَسنَه و در پهلوی یشن و یزشن آمده کهبه معنای ستایش است. یسنا بیشتر جنبه آیینی داردو درباری هر چیز نیکو، سودرسان و زنگی بخش، دارای سرودهای ستایش است. در دین مزدیسنی تمام پدیده های هستی، جلوه های بی شمار ذات خداوند یکتا به شمار میروند و ستایش و نیایش هر پدیده ی نیک و سودرسان و بهره برن نیکو از آن،؛در واقع ستایش و پرستش خود اهورامزدا است. یسنا هفتاد و دو بخش دارد که هر بخش آن هائیتی یا هات نام دارد و هر هات از چند بند تشکیل می شود. هفده هات از هفتاد و دو هات یسنا گات ها یا گاهان نام دارد. گات ها، سروده های پیامبر ما اشو زرتشت است که با همت و تلاش موبدان زرتشتی بیکم و کاست و دست نخورده در دل یسنا برجای مانده و به ما رسیده است. هفت هات از یسنا( هات35 تا 41) که میان اَهنَوَدگاه و اُشتَوَدگاه آمده هفتَن هائیتی نام دارد و نخستین پیروان اشوزرتشت آن را نوشته اند.

یشت ها:

بخش دیگری از اوستا، واظزه یشتی در اوستا و یشت در پهلوی نیز به معنی ستایش است. هم واژه ی یشت و هم واژه ی یسنا از فعل یَز به معنی ستایش کردن برگرفته شده اند. یشت ها یکی از پربار ترین آثار و اسناد نوشته شده درباره ی ستایش خداوند و جلوه های مینویی و مادی او ، دین، تاریخ، و اساطیر کهن ایرانی است. همه یشت ها از نظر قدمت یکسان نیستند، مطالب برخی یشت ها کهن و برخی تازه ترهستند. امروزه بیست و یک یشت برای اورمزد، امشاسپندان و ایزدان برجای مانده است. برخی از یشت ها به چندین بخش یا کَردِه تقسیم شده اند.

ویسپرَد:

صورت اوستایی ویسپرد، ویسپَه رَتو است که از دو واژه ی ویسپه به معنی همه،همگی و رتو به معنی رد و سرورمینویی تشکیل شده و بنابراین به معنی همه ی ردان یا همه سروران مینویی است. ویسپرد همانندی زیادی به یسنا دارد و مطالب آن از این متون گرفته شده و مکمل آن است. ویسپرد همراه با یسنا، در مراسم دینی به ویژه در گاهانبارها خوانده میشود. ویسپرد، به بیست و چهار بخش که هر بخش را کَردِه می نامند تقسیم شده است.

وَندیداد :

ونیداد کلمه اوستایی آن وَی دَئوَداتَه، به معنی قانون ضد دیو است، مجموعه مطالبی درباره شناخت و همکاری با خوبی ها و پاکی ها که ایزدی نامیده می شود و شناخت و مبارزه با بدیها و آلودگی ها که دیوی نامیده میشوند، دربردارد. وندیداد درباره ی پاکیزگی، پرهیز از نسا و هیرنسا(آنچه از بدن جدا می شود)، که همان بهداشت همگانی است، دستوراتی به زرتشتیان داده شده است. این کتاب همچنین مطالبی درباره ی کار و کوشش، کاشت و برداشت و آبادانی زمین، اسطوره، تاریخ، جغرافیا، پزشکی و رسوم دینی دارد.وندیداد، به 22 بخش که هر بخش آن فَرگَرد نام دارد تقسیم شده است.

خرده اوستا:

خرده اوستا که به معنی اوستای موچک است، متابی مستقل با درون مایه ای تازه نیست، بلکه در بردارنده گزیده هایی از بخش های دیگر اوستا یعنی یسنا، یشت ها، ویسپرد و وندیداد است؛ افزون بر این، نیایش هایی به پازند دارد که به زبان فارسی امروزی بسیار نزدیک است. این مجموعه برای نیایش زرتشتیان در پنج گاه روز و آیین های دینی تدوین و فراهم شده است. آذرباد مهراسپندان موبد بزرگ دوره ساسانیان خرده اوستا را گردآوری کرده است.

دوشنبه 10 مرداد 1390 - 5:06:49 PM